SPRÅKDAUDEN
– Korleis drepe og redde eit språk?

Visste du at det vert snakka mellom 6000 og 7000 språk i verda? Eit fleirtal av desse er små språk med få talarar, og dei siste femti åra har vi mista omtrent 250 av dei. Men truga språk kan reddast og kanskje til med vekkast opp frå dei daude!

 
Korleis drepe eit språk?

Når born under 20 år ikkje kan snakke språket i det heile teke, er det eit av dei farlegaste symptoma på snarleg språkdød. Ein kan òg påverke språkbrukarane til sjølv å gi opp språket sitt med vald, tvang og forbod, eller ved å avgrense moglegheitene dei har til å bruke språket sitt i kvardagen. På denne måten frårøvast dei språket på alle bruksområde, heilt til folk oppfattar språket sitt som so verdilaust at dei gir det opp. Sidan språket ikkje er ein levande organisme som kan drepast med knivar og kuler, men ei ferdigheit som vi menneske ber med oss og lærer vidare til borna våre, so drep ein det ved å påverke menneska til å slutte å bruke denne ferdigheita og ikkje lære den vidare.

Livreddande språkpolitikk; kvifor må vi redde språka og korleis kan vi gjere det?

Vi må redde språka fordi den fantastiske språkevna gjer det mogleg får menneska å atterskape heile verden gjennom språket sitt, og dei ulike språka gjer dette på sin eigen måte. Kvart enkelt språk er difor eit unikt og gigantisk kunstverk, og folkeslaga med eige språk kan med stoltheit presentere dette som eit hovudbidrag til verdsarven.

Om vi skal klare å redde eit språk, må vi sørge for at språket fortsett vert brukt. Og ein viktig del av revitaliseringa (= å vekke til live igjen) av eit språk er å sørge for at borna lærer seg språket frå ein tidleg alder. Born er dei einaste medlemmane av menneskeheita som verkeleg lærer seg eit språk. Språkforskarar er einige om at det skjer ei endring i menneska si evne til å lære seg språk omtrent rundt puberteten. Før den tid er menneska som svampar å rekne når det gjeld språk, difor må opplæringa starte tidleg. Eit sterkt og levedyktig språk blir overført frå mor og far til borna. Desse tiltaka kallar vi livreddande språkpolitikk.

Korleis kan ein språkforskar medverke til å redde eit språk?

Feltlingvisten, som er språkvitskapens fremste fotsoldat i kampen mot språkdauden, kan bruke mange månader på å samle inn skildringar og dokumentasjon av korleis det utdaudande språket fungera. Dette arbeidet munnar ut i ei grammatikkbok. Grammatikken er nemleg sjølve kjerna i språket og språket sitt skjelett.

Folkeeventyr er faktisk ei av dei vanlegaste kjeldene til data om eit språk. Om lingvisten får informantane til å fortelje folkeeventyr, legender og historier på språket sitt, so kan ein samle inn store mengder med språkdata!